του Παναγιώτη Παπαδόπουλου
Γεωπόνος MSc, project manager Med Culture

Τα τελευταία χρόνια υπάρχει αυξημένο ενδιαφέρον για νέες φυτεύσεις ακρόδρυων (ξηροί καρποί) και ειδικότερα της αμυγδαλιάς, λόγω της μεγάλης ζήτησης και της ικανοποιητική τιμής τους στην αγορά.

Η Ελληνική παραγωγή (περίπου 30000 τόνοι αμύγδαλο με κέλυφος , FAOSTAT 2014) δεν καλύπτει ούτε τις μισές ανάγκες μας σε αμύγδαλο. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του αμερικάνικου υπουργείου γεωργίας (USDA), οι διεθνείς τιμές για το αμύγδαλο θα ανέβουν τα επόμενα χρόνια , λόγω της αυξημένης παγκόσμιας κατανάλωσης, άλλα και της μείωση σχεδόν κατά 4% των διεθνών αποθεμάτων στους 219.000 τόνους. Εν μέσω του ευνοϊκού αυτού διεθνούς περιβάλλοντος το ελληνικό προϊόν επανακτά εκτάσεις την τελευταία τριετί,α καθώς αυξάνει σταδιακά η εγχώρια παραγωγή και υπάρχει υψηλή ποιότητα προϊόντος.

Παγκόσμια παραγωγή κελυφωτού αμύγδαλου- σε τόνους (διαθέσιμα στοιχεία για τα έτη : 1961 έως 2013 πηγή : FAOSTAT , http://www.factfish.com/ ).

Η αμυγδαλιά ταιριάζει άριστα στις εδαφοκλιματικές συνθήκες της χώρας μας και θα μπορούσε να αποτελεί ένα ικανοποιητικό εισόδημα για τους αγρότες αλλά και να συνεισφέρει περισσότερο στην αγροτική μας οικονομία γιατί :

• η αμυγδαλόψίχα είναι μια πλούσια τροφή, που περιέχει ανάμεσα στα άλλα 20-25% πρωτεΐνες, 50-55% έλαιο, βιταμίνες Β1-Β2-Ε, κάλιο, μαγνήσιο, ασβέστιο, φώσφορο κ.α.
• θεωρείται από τα ανθεκτικότερα στην ξηρασία καρποφόρα δένδρα. (υπάρχουν ποικιλίες πολυανθεκτικές). Εγκαθίσταται σχεδόν σε όλα τα είδη εδαφών , ακόμη και σε πετρώδη και με μεγάλη κλίση εδάφη.
• είναι αρκετά ανθεκτική σε ασθένειες και μύκητες (πολύ σημαντική η επιλογή της κατάλληλης περιοχής για καλλιέργεια).
• γίνεται πλήρως παραγωγική μετά από 5-7 χρόνια και άρα, συγκρινόμενη με άλλα οπωροφόρα δέντρα, επιτρέπει μια γρήγορη απόσβεση των εξόδων εγκατάστασης του αμυγδαλεώνα.
• ο καρπός μπορεί να διατηρηθεί ακόμη και χωρίς ψύξη για αρκετούς μήνες. Με την κατάλληλη επεξεργασία – μεταποίηση δίνει προϊόντα με μεγάλη διάρκεια κατανάλωσης.
• υπάρχει η δυνατότητα ανάπτυξης, παραγωγής και προώθησης στην αγορά καινοτόμων προϊόντων με σύγχρονες μεθόδους παραγωγής που θα στηρίζονται σε παραδοσιακά προϊόντα της Ελληνικής διατροφής με βάση το αμύγδαλο (“backtothefuture”).
• υπάρχουν πολλές χρήσεις και δυνατότητες περαιτέρω επεξεργασίας και μεταποίησης συστατικών του ως τρόφιμο, καλλυντικό ή φάρμακο.
• η κατανάλωση και η ζήτηση αμυγδάλων έχει παρουσιάσει διεθνώς μια σταθερή αύξηση.Από το 2009 ως σήμερα, οι τιμές ακολουθούν σταθερά ανοδική πορεία, αφού η παγκόσμια ζήτηση έχει διπλασιαστεί την τελευταία δεκαετία.
• οι τιμές τους στην αγορά είναι ικανοποιητικές και οι Έλληνες παραγωγοί προσπορίζονται ένα αξιοπρεπές εισόδημα
• η Ελλάδα είναι ελλειμματική και κάνει εισαγωγές σε αμυγδαλόψίχα (υποδεέστερης ποιότητας, άλλα φθηνότερη από το Ελληνικό αμύγδαλο).
• η περιοχή της Καλιφόρνια που παράγει σήμερα το περισσότερο αμύγδαλο στον κόσμο, δέχεται ισχυρές πιέσεις λόγω της ξηρασίας και τις δυσμενείς εκτιμήσεις για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.

Σχετικά με την εγκατάσταση του αμυγδαλεώνα

φύτευση αμυγδαλεώνα στην Βοιωτία

Πριν την όποια απόφαση για την επένδυση , θα πρέπει να προηγηθεί, μια έρευνα και τεκμηριωμένη γεωτεχνική μελέτη, που θα λαμβάνει υπόψη της, τόσο τα εδαφοκλιματικά δεδομένα της περιοχής, όσο και την στόχευση της καλλιέργειας και τις δυνατότητες διάθεσης και μεταποίησης του τελικού προϊόντος στην αγορά.

Η αμυγδαλιά είναι αρκετά ανεκτική σε ποικιλία εδαφών, αλλά αναπτύσσεται καλύτερα σε βαθειά αμμοπηλώδη μέχρι τα αργιλοαμμώδη και με καλή στράγγιση εδάφη. Επίσης έχει το χαρακτηριστικό ότι αντέχει στην υψηλή περιεκτικότητα του εδάφους σε ασβέστιο.

Η αμυγδαλιά είναι δένδρο προσαρμοσμένο σε ξηρά και θερμά κλίματα (ζεστά καλοκαίρια με χαμηλή υγρασία), χωρίς πολλές βροχές. Η υπερβολική υγρασία ευνοεί τις προσβολές από μύκητες και βακτήρια. Γενικά είναι ανθεκτική στους παγετούς του χειμώνα, αλλά ευαίσθητη σε Ανοιξιάτικους παγετούς (Μάρτιο) – αναλόγως την ποικιλία και την περίοδο ανθοφορίας της – σε θερμοκρασίες μικρότερες από -3 βαθμούς C .Δεν έχει ιδιαίτερα μεγάλες απαιτήσεις σε ψύχος, καθώς για να αρθεί ο λήθαργος των οφθαλμών της πρέπει να δεχθεί ένα σύνολο θερμοκρασιών κάτω από τους 7 βαθμούς C, που κυμαίνεται μεταξύ 250-500 ωρών, ανάλογα με την ποικιλία.

Νέες ισπανικές ποικιλίες αμυγδαλιάς πρώιμες και με υψηλή παραγωγικότητα

Επομένως η σωστή επιλογή της ποικιλίας και του υποκειμένου, έχει πολύ μεγάλη σημασία, τόσο ως προς την περίοδο της άνθησης της, άλλα και όσον αφορά την αντοχή της στην ξηρασία και στις υψηλές θερμοκρασίες του καλοκαιριού. Σε περιπτώσεις με μεγάλη ξηρασία το καλοκαίρι η παραγωγή της μειώνεται αρκετά (έλλειψη νερού στο έδαφος οδηγεί σε συρρίκνωση ψίχας).

Οι ποικιλίες της κατατάσσονται και επιλέγονται ανάλογα με κάποια χαρακτηριστικά τους όπως η σκληρότητα του κελύφους, την περιεκτικότητα του καρπού σε ψίχα, την εποχή άνθησης με πρώιμες και όψιμες κ.α. Οι ποικιλίες που επικρατούν στη χώρα μας είναι κυρίως οι οψιμανθείς (γιατί μειώνουν σημαντικά τη ζημιά από τους ανοιξιάτικους παγετούς) και πολύ παραγωγικές, άλλα ενδιαφέρον ως προς τα ποιοτικά τους χαρακτηριστικά έχουν (και πρέπει να διερευνηθούν περαιτέρω …) και οι Ελληνικές ποικιλίες, όπως Ρέτσου, Χιώτικη.

Πολλά προβλήματα εχθρών και ασθενειών του εδάφους που μπορούν να επηρεάζουν σοβαρά την πορεία μιας καλλιέργειας, αντιμετωπίζονται επιτυχώς με τη χρήση κατάλληλων υποκειμένων. Τα κύρια υποκείμενα που χρησιμοποιούνται είναι δύο, το σπορόφυτο αμυγδαλιάς και το αμυγδαλοροδάκινο GF677 – άλλοτε παραγόμενα από μητρικές φυτείες και άλλοτε με μεριστωματικό ολλαπλασιασμό (κύτταρο).

Για την οικονομική επιτυχία της καλλιέργειας θα πρέπει να γίνει σωστός σχεδιασμός της επικονίασης των φυτών, δηλαδή αρχικά στην εγκατάσταση επιλογή της κατάλληλης επικονιάστριας ποικιλίας, εφόσον απαιτείτε; (…υπάρχουν πλέον και πολλές αυτεπικονιαζόμενες ποικιλίες) – σε ποιο ποσοστό ; και σε ποιες θέσεις μέσα στον δενδρώνα.

Για τις ποικιλίες (κύριες και επικονιάστριες) και τα υποκείμενα έχει προφανώς τεράστια σημασία η σωστή επιλογή ενός αξιόπιστου φυτωρίου. Πριν την απόφαση για την εγκατάσταση του αμυγδαλεώνα, όπως είπαμε θα έχουν μελετηθεί κάποια στοιχεία που σχετίζονται με την καταλληλότητα της περιοχής (ιστορικό πρότερων καλλιεργειών, ένταση ανέμων και εμφάνιση παγετών την Άνοιξη κ.α.), του εδάφους (επιβάλλεται μια ανάλυση εδάφους), την δυνατότητα άρδευσης και τα χαρακτηριστικά της ποικιλίας.

Η ικανότητα της αμυγδαλιάς να υπομένει σε μη ευνοϊκές εδαφικές συνθήκες οφείλεται στη διεισδυτικότητα των ριζών της που απλώνονται πολύ σε βάθος, αξιοποιώντας και τα τελευταία ίχνη νερού και θρεπτικών στοιχείων. Τα φυλλοβόλα δένδρα φυτεύονται συνήθως ως γυμνόριζα τον Χειμώνα, όταν πέσουν πλήρως τα φύλλα και το φυτό εισέλθει σε λήθαργο (συνήθως Δεκέμβριο – Ιανουάριο).

Πριν την μεταφορά των δένδρων από το φυτώριο θα πρέπει να γίνει η προετοιμασία του κτήματος και χάραξη των γραμμών και των θέσεων της φύτευσης. Οι γραμμές των δένδρων θα έχουν κατεύθυνση Βορρά –Νότο για να επιτύχουμε την καλύτερη έκθεση των δένδρων στο ηλιακό φως.

Φύτευση νέου αμυγδαλεώνα (με γυμνόριζα)

Της φύτευσης των δένδρων θα προηγηθεί προετοιμασία των αγροτεμαχίων και η καλλιεργητική διαχείριση των άγριων χόρτων. Στα πλαίσια της εφαρμογής κάποιων βασικών αρχών της αγροοικολογίας, και με δεδομένο ότι τα περισσότερα εδάφη στην χώρα μας είναι φτωχά σε οργανική ουσία, καλό είναι να γίνει και εφαρμογή κάποιου κατάλληλου οργανικού κομπόστ επί των γραμμών η εντός των λάκκων φύτευσης και η χρήση κατάλληλων μικροοργανισμών (πχ μυκόριζες), που αφού εγκατασταθούν θα βοηθήσουν στην καλύτερη θρέψη και φυτοπροστασία των φυτών.

Τα δένδρα πρέπει να φυτεύονται στο ίδιο βάθος που ήταν φυτεμένα στο φυτώριο – το τμήμα με το μπόλι πάντα πάνω από την γραμμή του εδάφους. Κατά τη φύτευση αφαιρούνται οι σπασμένες, τραυματισμένες ή πολύ μεγάλες ρίζες. Αν το έδαφος είναι σχετικά ξηρό κατά τη φύτευση, χρειάζεται νερό για τη σταθεροποίηση του χώματος γύρω από τις ρίζες και δε χρειάζεται να πατηθεί το χώμα από πάνω.

Ένας εναλλακτικός τρόπος φύτευσης για την επίτευξη καλύτερων συνθηκών στράγγισης των φυτών (ειδικά αν το χωράφι είναι βαρύ), είναι η δημιουργία σαμαριών, κατά μήκος της γραμμής φύτευσης και άνοιγμα των λάκκων φύτευσης (με φτυάρι..) πάνω στο κάθε σαμάρι στις αποστάσεις που πρέπει.

Το κλάδεμα της κορυφής του φυτού στην φύτευση και ο τρόπος διαμόρφωσης, έχουν να κάνουν με το είδος του φυταρίου που αγοράζουμε (αναπτυγμένο , ημιαναπτυγμένο, κοιμώμενο) και έχει πολύ μεγάλη σημασία για τον χρόνο και τον τρόπο της ορθής διαμόρφωσης του σε δένδρο τα επόμενα χρόνια.

Τέλος να επισημανθεί πως μαζί με την εγκατάσταση των δένδρων γίνεται και η μελέτη και εγκατάσταση του κατάλληλου συστήματος άρδευσης των δένδρων. Το πρώτο έτος της ανάπτυξής της, η αμυγδαλιά χρειάζεται συχνά, ελαφρά ποτίσματα ειδικά στα αμμώδη εδάφη.

Σε κάθε περίπτωση προτείνεται οι παραγωγοί και οι επενδυτές, να απευθύνονται σε σχετικούς γεωπόνους, που θα μελετήσουν τις ιδιαίτερες συνθήκες κάθε αγροκτήματος και θα δώσουν τις κατάλληλες συμβουλές.